Kanuni'nin vezirlerinden Rüstem Paşa hakkındaki iddialara açıklık!

Murat Bardakçı: Rüstem Paşa rüşvetçi değildi

Araştırmacı yazar Murat Bardakçı, Kanuni'nin vezirlerinden Rüstem Paşa hakkındaki iddialara açıklık getirdi.

Star TV'de yayınlanan Muhteşem Yüzyıl dizisi, tarihi olayları çarpıttığı gerekçesiyle birçok kez eleştirildi. Dizinin yapımcıları ve oyuncuları, zaman zaman çekilen her sahnede gerçeklik payı aranmasının yanlış olduğunu söyleseler de, izleyici kitlesinin bir kısmı dizideki gerçekliğe kendini fazla kaptırdı.

Öyle ki, Kanuni Sultan Süleyman'ı dava eden de oldu; Hürrem Sultan'a fahişe diyen de, Şehzade Mustafa'nın öldürülmesi nedeniyle Osmanlı handedanına hakaret edenler de..

Ölen dizi karakterleri için gıyabında cenaze namazı kılınan bir ülkede, tarihi bir diziye bu tür tepkiler aslında çok da şaşırtmıyor.

Tarih üzerine araştırmalarıyla bilinen yazar Murat Bardakçı, Muhteşem Yüzyıl'da sevilmeyen bir karakter haline gelen Rüstem Paşa'nın rüşvetçi olduğu iddialarına köşesinden kendi çabalarıyla düzeltme yaptı.

İŞTE O YAZI

İşte Murat Bardakçı'nın o yazısı..

Memleketin gündemini rafa kaldırdık, birkaç günden buyana dört buçuk asır öncesinin gündemini tartışıyoruz...

Şehzade Mustafa hadisesini, o hadisede ismi geçen herkesi, yani Kanunî'yi, Hürrem Sultan'ı, Rüstem Paşa'yı, İkinci Selim'i, vesair zevâtı...

Geçmişlerinden, tarihlerinden ve eski kültürlerinden tamamen kopmuş yahut kopartılmış ve uzak şekilde yetiştirilmiş nesillerin yüzyıllar önce meydana gelmiş hadiselere bugünün anlayışı, değer yargısı ve düşünce sistemi çerçevesinden baktıklarında tuhaf, hattâ ürkütücü bulmaları normaldir.

Aradaki birkaç asırlık kopukluğu telâfi edecek bilgi ve anlayıştan eser kalmadığı için meydanı boş bulup "Kanunî yargılansın" diye savcılığa dilekçe veren reklâm düşkünleri de çıkar, eski bir imparatoriçeye dünyanın hiçbir memleketinde görülmeyecek şekilde hakaretler yağdırıp "Hürrem fahişe idi" gibisinden ucuz satırlar karalayanına da rastlanır, o devrin malî ve siyasî sistemini bilmeden Rüstem Paşa için "rüşvetçi" diye yazanına da..

YALANCI ŞÖHRET MERAKI

Kanunî hakkında suç duyurusu yapanlardan sözetmek, peşinde oldukları "şöhret-i kâzib"e, yani yalancı şöhrete kavuşmalarına hizmet edeceği için gereksizdir. Bugün hâlâ devam eden yüz küsur kişilik bir ailenin, yani Kanunî'nin soyundan gelen Osmanoğulları'nın nesiller önceki büyükanneleri olan Hürrem Sultan hakkında "fahişe" diyebilenlere cevap verdiğinizde ise kaleminiz de, kâğıdınız da, hattâ bilgisayarınızın tuşları ve ekranı da kirleneceği için onlardan bahsetmeye de lüzum yoktur!

Okuyucu gereken cevabı zaten vermiş, zaman hükmünü icraya çoktaaan başlamıştır..

RÜSTEM PAŞA RÜŞVETÇİ DEĞİLDİ

Geriye kalıyor, Rüstem Paşa...

Birkaç günden buyana hakkında bilenin de, bilmeyenin de kalem oynattığı ama genellikle bilmeyenlerin konuşup yazdığı Paşa'dan bahsetmem gerekiyor; zira Rüstem Paşa'yı değerlendirmek için o zamanın vergi tekniğine ve arazi sistemine âşina olmak gerekir ama Paşa'yı değerlendirmeye kalkanların bu bahislerden pek haberdar olmadıkları görülmektedir.[reklam]

Rüstem Paşa iyi bir devlet adamı mı idi?

Evet! Büyük bir devlet adamı ve daha da büyük bir hayırseverdi!

Peki, rüşvetçi mi idi?

Hayır!

O devrin tayin sisteminde, "pîşkeş" diye bir kural vardır. Dilimizde sonradan "peşkeş çekmek" hâlini alan "pîşkeş", yüksek memuriyetlere getirilenlerin zamanın padişahına ve sadrazamına tayin karşılığında ödedikleri paranın ismidir ve Rüstem Paşa'nın sahip olduğu büyük servetin bu pîşkeşlerden kaynaklandığı söylenegelmiştir

"PÎŞKEŞ" RÜŞVET MİDİR?

Tayin edilen makamın önemine ve yüksekliğine göre pîşkeşin meblâğı da büyür ama bu para rüşvet değil, hükümdarın ve sadrazamın masraflarını ve "kapı halkı" denen personelinin aylıklarını karşılamak için konmuş bir çeşit vergidir ve kayıt altındadır! Ödemeler "pîşkeş defterleri"ne kaydedilmiştir ve bu defterler bugün devlet arşivlerindedir.

O devrin muhalifleri her zaman kayıt altında olan "pîşkeş"i rakiplerini karalamak maksadıyla "rüşvet" olarak göstermişlerdir ve Rüstem Paşa'ya atfedilen "rüşvetçi" iddiasının kaynağı da bu karalama çabasıdır.

Şimdi kısaca ifade edeyim: Kanunî Sultan Süleyman zamanında 14,5 sene veziriâzamlık yapan Rüstem Paşa çok önemli ve büyük bir devlet adamıdır ve memleket meseleleri ile ilgili taviz vermeyen tavrı o devirde İstanbul'a gelmiş olan yabancı elçilerin raporlarında ayrıntıları ile yazılıdır. Dolayısı ile kayınvalidesi Hürrem Sultan ile kurduğu ittifak yahut Şehzade Mustafa hadisesindeki rolü, hizmetlerine gölge düşürmez.

Erhan Afyoncu, İslâm Ansiklopedisi'ne yazdığı "Rüstem Paşa" maddesinde Paşa'nın 12 cami, yedi okul, 32 hamam, 22 çeşme, 273 oda, 54 mahzen, 563 dükkân, 28 han ve kervansaray ve beş medrese yaptırdığını anlatıyor...

Yolunuz birgün Eminönü taraflarına düşerse ve şayet görmedi iseniz, Paşa'nın kendi ismini taşıyan oradaki camiine bir uğrayıverin... Türk sanatının, özellikle de çini ustalığının bu en zarif örneğini yakından gördüğünüzde, Rüstem Paşa'yı daha iyi anlayabilirsiniz...