Muhteşem Yüzyıl konuşuluyor! Dönemin şairlerinden Kanuni'ye isyan!

Şehzade Mustafa'nın ölümü üzerine yazılan mersiyeler!

Kanuni tarafından, tahtına göz diktiği gerekçesiyle idam edilen Şehzade Mustafa'nın ardından yazılan mersiyeler, toplumun önemli bir kısmının bu idama karşı çıktığını gösteren en büyük örnek.

Muhteşem Yüzyıl dizisinde, Şehzade Mustafa'nın öldürülmesi Osmanlı tarihinin en acı hadiselerinden biri olarak hafızalardaki yerini koruyor.

Öyle ki dönemin toplumsal tepkisini en iyi yansıtan mersiyelerin çokluğu da bunun kanıtı.

PADİŞAHLARA BİLE BU KADAR MERSİYE YAZILMADI

Bu şairler içerisinde en tanınmış mersiyeyi yazan Taşlıcalı Yahya ön plana çıkıyor. Şehzade için mersiye yazan şairler Fünuni, Rahmi, Edirneli Nazmi, Muini, Mustafa, Müdami, Sami, Kara Fazli, Nisayi, Şeyh Ahmed Efendi (Hayali), Selimi, Kadiri olarak biliniyor.

Dönemin şairleri, Kanuni'nin hasekisi olan Hürrem Sultan'ın, kendi çocuklarından birini tahta geçirmek için Sadrazam Rüstem Paşa ile işbirliği yaparak bu idama zemin hazırladığına inanıyordu. Bu sebeple Mustafa'nın ardından yazılan mersiyeler toplumun geniş kesimleri tarafından uzun yıllar dilden dile aktarılma imkanı buldu. Çünkü Şehzade Mustafa'nın ardından toplam 15 mersiye yazılmıştı. Edebiyat tarihimizde bir padişah için bile bu kadar mersiye yazılmadı.

EN BİLİNEN MERSİYE YAHYA BEY'İN

Mustafa'nın ardından yazılan mersiyelerden en bilineni Taşlıcalı Yahya adlı şairin yazdığı mersiye. Bu mersiyede Mustafa'nın ölümüne duyulan üzüntü kadar bu ölüme sebep olanlara karşı duyulan öfke de açıkça belli ediliyor. Mersiyede Osmanlı'nın vebal altında bırakıldığına vurgu yapılırken, Mustafa'nın ardından duyulan acı ile imalı bir şekilde padişaha da laf dokundurulmuş.

Meded, meded bu cihânın yıkıldı bir yanı

Ecel celâlîleri aldı Mustafa Hân'ı.

Dolundu mihr-i cemâli, bozuldu erkânı,

Vebâle koydular âl ile Âl-i Osmân'ı.

Enîsi gâib erenler, celîsi ehl-i sefâ,

Ziyâde ide yaşım gibi rahmetin mevlâ.

İlâhi! Cennet-i firdevs ana durağ olsun,

Nizâm-ı âlem olan Pâdişah sağ olsun!

(Meded, meded! Bu dünyanın bir tarafı yıkıldı. Çünkü ecel eşkıyaları Mustafa Han'ı yakaladılar ve boğdular. Onun güneş gibi parlak yüzü battı ve düzen bozuldu. Osmanoğullarını hile ile günaha soktular.)[reklam]

KADIN ŞAİR HÜRREM'E RUS CADISI DİYOR

Mersiyeler arasında en dikkat çekenlerden biri de kadın şair olarak bilinen Nisayi'nin yazdığı mersiyedir. Şair Nisayi bu Mersiye'de Hürrem Sultan için "Rus cadısı" ifadesini kullanırken, Kanuni'yi de açıkça merhametsizlikle suçlamıştır.

Bir Urus câdısınun sözin kulağuna koyup

Mekr ü âle aldanuban ol acûzeye uyub

Bâğ-ı ömrün hâsılı ol serv-i âzâda kıyup

Bi-terahhum şâh-ı alem n'itdi Sultan Mustafâ

Şâh-ı âlemsin veli halk tutdı senden nefreti

Kimsenün kalmadı hergiz sana meyl-i şefkati

Bâis olan müftiye irmesün Hak rahmeti

Merhametsüz şâh-ı âlem n'itdi Sultan Mustafâ

BAZI BÖLÜMLER

İşte feleğe sitem, Hürrem ve Kanuni'ye suçlama, Mustafa'ya ise duyulan sevginin ön plana çıktığı o mersiyelerden bazı bölümler:

Ey felek yani cihanda sen de bir san eyledün

Ka'betu'llah-ı şerifi sanki viran eyledün

(Ey felek sen bu dünyada öyle bir şey yaptın ki adeta yüce Ka'be'yi viran ettin.)

"Yanına kalursa kalsun ana itdigün cefa

Ey felek kanı ol ala gözli Sultan Mustafa"

(Ey felek, ona ettiğin cefa yanına kalırsa kalsın; ama o ala gözlü Sultan Mustafa nerede?)

FÜNUNİ

"Her cihatı zât-ı ferhunde-sıfatı gibi hûb

Bir güzel şâh iken ana kıydı çarh-ı bî-aman"

(Her davranışı karakteri kadar güzeldi, böyle güzel bir şah iken amansız felek ona kıydı.)

NAZMİ

"Ey felek feryad elünden pür-cefasın pür-cefa

Kimse mesrûr olmadı senden sürüp zevk u safa

Ne musîbetdür yine bu itdigün ey bî-vefa

Kanı ol şehzadeler şehbazı Sultan Mustafa"

SELİMİ